اندر خم یک کوچه

 از افراط و تفریط در بحث حجاب زیاد گفته‌ایم و شنیده‌ایم. از نادرست‌خواندن رفتار پونزبازهای دیروز در کف خیابان تا ناپسنددانستن گفتار‌‌ خودفروخته‌های امروز در سقف مجازستان. قطع به یقین، اغلب این مباحث هیجانی، نه‌تنها به دنبال تبیین فلسفه‌ی اصلی حجاب نیستند، بل‌که از قضا حجابی ضخیم بر حکمت این نعمت عظیم الهی کشیده‌اند‌ و ذهنیت بانوان پاک‌سرشت‌مان را نسبت به ودیعه‌ی آسمانی عفاف تخریب کرده‌اند. اکنون در چهارمین دهه از انقلاب اسلامی با رویکردی متفاوت نسبت به حجاب مواجهیم. به نظر می‌رسد حرکتی موریانه‌وار، برخاسته از منطقی معیوب شکل‌گرفته تا ذهنیت غلط از اثرگذاری زن در جامعه را تکمیل کند. عده‌ای جاهلانه و گروهی عامدانه با تأویل آیات و تحریف روایات، سهم عفاف و حجاب زن را در امنیت اجتماعی تقلیل داده، تا جایی که می‌گویند: «علت تعرض مردان را نباید به پوشش زنان مربوط دانست» و سپس با این مغالطه‌ی عامه‌پسند، بیش‌تر بر غض‌بصر مرد صحه می‌گذارند و خواسته یا ناخواسته به گسترش بیشتر بدحجابی دامن می‌زنند. به عبارت دقیق‌تر این گفتمان مغلطه‌آمیز، سهم زن را در ایجاد حیات طیبه‌ی اجتماع، کمتر یا در بهترین حالت، برابر مرد عنوان می‌کند. لیکن با رجوع به اوامر حضرت حق درمی‌یابیم که در مبحث عفاف و حجاب، سهم زن از قضا بیش‌تر از مرد است. به عنوان مثال خداوند در سوره‌ی نور می‌فرماید: «به مؤمنان بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرم) فروگیرند و عفاف خود را حفظ كنند. این برای آنان پاكیزه‌تر است. خداوند از آن‌چه انجام می‌دهید، آگاه است! و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند و دامان خویش را حفظ كنند و زینت خود را آشكار ننمایند و روسری‌های خود را بر سینه افكنند؛ زینت خود را عیان نسازند، مگر برای شوهران‌شان… هنگام راه‌رفتن، جوری پاهای خود را به زمین نکشند که زینت پنهانی‌شان معلوم شود». در این دو آیه، خداوند به‌وضوح شیوه‌ی تعامل و روابط اجتماعی زن و مرد را در یک جامعه‌ی مؤمنانه ‎بیان می‌کند و هر دو را در حفظ طهارت اخلاقی محیط عمومی #مسئول می‌داند. اما نکته‌ی قابل‌توجه در این آیات نورانی آن است که صرف‌نظر از دو وظیفه‌ی مشابه #زن و #مرد یعنی «غض‌بصر» و «حفظ عورت» زنان عهده‌دار وظایف بیش‌تری می‌باشند از جمله: پنهان‌نمودن زینت‌ها، رعایت حجاب و حتی دقت در شیوه‌ی راه رفتن. علاوه بر این موارد، خداوند در سوره‌ی #احزاب با عبارت «تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا» از #مؤمنات می‌خواهد تا در هنگام صحبت با #نامحرم به گونه‌ای هوس‌انگیز سخن نگویند تا بیماردلان در آن‌ها #طمع کنند.

با مراجعه به سخنان رهبر انقلاب نیز متوجه می‌شویم که در نگاه قرآنی ایشان، نقش زن، از سویی می‌تواند سازنده‌تر باشد و از سویی مخرب‌تر: «همت کنید بر روی خواسته‌های نفسانی پا بگذارید. فقط برای خدا بخواهید. اگر شما این‌جور شدید، همه‌‌ی ما خوب می‌شویم. کلید حل مشکل، زن است. اگر شما #خوب شدید، هم مردها خوب خواهند شد، هم بچه‌ها. وقتی دخترها و پسرها خوب شدند، یعنی نسل آینده یک‌سره خوب است». این نگاه دقیقا منطبق بر منظومه‌ی فکری بنیان‌گذار انقلاب اسلامی است؛ آن‌جا که امام خمینی می‌گویند: «نقش زنان در عالم از ویژگی خاصی برخوردار است. صلاح و فساد یک جامعه، از صلاح و فساد زنان آن جامعه #سرچشمه می‌گیرد». هم‌چنان که بیان شد، دیدگاه حکمت‌بار خلف صالح روح‌الله هم ریشه در فهم عمیق ایشان از فلسفه‌ی تکوینی و تشریعی خلقت و اشراف‌شان بر #آیات و #روایات دارد: «حجاب، ارزشی است منطبق با طبیعت انسان». فحوای این کلام رهبر فرزانه‌ی انقلاب را زمانی می‌توان عمیق‌تر درک کرد که با دو مفهوم «طبیعت انسان» و «انسان طبیعی» بیشتر آشنا شویم.

از منظر علامه‌طباطبایی: «انسان طبیعی یعنی انسانی که فطرت خدادادی داشته و شعور و اراده‌ی او #پاک باشد و با #اوهام و #خرافات لکه‌دار نشده باشد که ما او را انسان فطری می‌نامیم». اما برای فهم به‌تر #فطرت نیازمند مطالعه‌ی کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل» هستیم. امام راحل در فصل اول این کتاب گران‌قدر و با توجه به آیه‌ی «فطرت‌الله التی فطر الناس علیها» فطرت اصلی انسان را «عشق به کمال مطلق و خیر و سعادت مطلقه» بیان می‌کنند که در وجود همه‌ی افراد اعم از #خوشبخت و #بدبخت و #عالم و #جاهل نهادینه شده است. از سویی دیگر، فطرت فرعی را «تنفر از نقص و انزجار از شر و بدبختی» می‌دانند.این دو فطرت تا زمانی‌ که متوجه احکام طبیعت نشده و تحت‌الشعاع عالم مادی قرار نگرفته‌اند، کیفیت روحانی و نورانی خود را حفظ می‌کنند؛ لیکن طبیعت دنیای دنیازده‌ها، طبیعتی ظلمانی است که وقتی فطرت با آن مأنوس می‌شود، در حجاب قرار می‌گیرد و نورانیت خود را از دست می‌دهد. از آن‌جایی‌ که این حجاب‌های نفسانی، به صورت خود به خود بر #نفس غلبه دارند، کم‌تر کسی قادر است که بتواند به تنهایی این پرده‌های ظلمانی را کنار بزند و با رجوع به فطرت اصلی، به عالم اصلی خود بازگردد و به کمال مطلق برسد. بنابراین خداوند از سر رحمت، انبیاء، اولیاء و کتاب‌های آسمانی را برای تربیت بشر فرستاد تا فطرت را از این پرده‌ی ضخیم نجات دهند. از این رو احکامی چون نماز، حج و حجاب را #تشریع کرد تا اهل ایمان، فطرت اصلی را متوجه کمال مطلق (خداوند) کنند و نورانیتش را محفوظ دارند و احکامی مانند روزه، زکات و خمس را تبیین کرد تا ایمان‌آوردندگان، فطرت فرعی را از شجره‌‌ی خبیثه‌ی دنیا #متنفر نگه ‌دارند.

از همین ‌رو رهبر انقلاب، حجاب را وسیله‌ای برای رشد و تعالی معنوی زن دانسته و می‌فرمایند: «پای‌بندی بانوان به حجاب، آنان را در رسیدن به مدارج عالی معنوی کمک می‌کند و از سقوط به پرتگاه‌هایی که در سر راه آنان قرار دارد، مانع می شود». به فرموده‌ی علامه‌طباطبایی: «نوعی هدایت دائمی (تکوینی) از سوی خداوند بر کل جهان حاکم است که همواره تمام هستی از جمله نوع انسان را دائما به ‌سوی سعادت و خیر #دلالت می‌کند». به علت هماهنگی بین عالم تشریع و عالم تکوین، پای‌بندی به حجاب- به‌عنوان یک حکم تشریعی- سبب می‌شود تا زن از هدایت تکوینی، بیشتر بهره‌مند گردد. حجاب فراتر از یک حکم فردی، قانونی اجتماعی است. به قول رهبر انقلاب: «محیط تحصیل و جامعه باید برای دختر و پسر #سالم و #امن باشد. اسلام برای حفظ حدود اخلاقی و کمک به امنیت زن و مرد، حجاب را برای زن تعیین کرده است. برداشتن حجاب در درجه‌ی اول #امنیت را از #زنان و سپس از #مردان سلب می‌کند».

البته نکاتی که گفته شد، نافی ضرورت توجه به عفاف از سوی مردان نیست؛ کما این‌که ایشان می‌فرمایند: «عفاف مرد هم مهم است. عفاف مخصوص زنان نیست؛ مردان هم باید عفیف باشند. منتها چون در جامعه، مرد به خاطر قدرت جسمانی و برتری جسمانی می‌تواند به زن #ظلم کند و برخلاف تمایل زن رفتار نماید، روی عفت زن بیش‌تر #تکیه و #احتیاط شده است». به عبارت دقیق‌تر، می‌توان حجاب زن را عطوفت و مهربانی او نسبت به جامعه دانست. این عطوفت ریشه در فطرت مادرانه‌ای دارد که دغدغه‌‌اش رشد و تعالی افراد اجتماع است. از منظر ولی‌امر: «خودنمایی و جلوه‌فروشی یک لحظه است و آثار سوء آن برای کشور، جامعه، اخلاق، حتی برای سیاست، آثار مخرب و ماندگار است. در حالی که ملاحظه‌ی عفاف و حدود شرعی در رفتار و حرکات بانوان، اگر چنان‌چه سختی‌ای داشته باشد، سختى کوتاهی است؛ اما آثارش، آثار عمیق و ماندگاری است». آیت‌الله خامنه‌ای، مشوقین زنان به جلوه‌گری در جامعه را ملزم به پاسخگویی می‌دانند: «چرا زن را تشویق می‌کنند که خود را به گونه‌ای آرایش دهد که مردان کوچه و بازار به او نگاه کنند و غرایز شهوانی خودشان را [با این نگاه آلوده] ارضا کنند؟ چرا زن را تا این حد پایین آورده و تذلیل می‌کنند؟» حتی معتقدند: «این‌که زن آرایش کند تا مرد التذاذ ببرد، یکی از جلوه‌های مردسالاری است».

رهبر انقلاب علت واقعی مخالفت غرب با حجاب را سیاست راهبردی و بنیانی آن‌ها در رابطه با زن می‌دانند. سیاستی که از بدن زن به عنوان ابزاری در جهت پیش‌برد اهداف نظام سرمایه‌سالار غرب بهره می‌برد و حجاب، این سیاست را که «عرضه و هرزه‌شدن زن» است با #چالش روبه‌رو می‌کند. با این‌همه، از جمله دلایلی که باعث شده امروز با چالش‌های مهمی در رابطه با حجاب مواجه باشیم، نفوذ سیاست‌های لیبرالی غرب در ساختار سیاسی و فرهنگی کشور از یک‌سو و عدم تبیین درست و عقلانی این موهبت الهی از سویی دیگر است. مسئله‌ای که دغدغه‌ی دقیق حضرت‌آقا نیز هست: «آن چیزی که در اساس لازم و مهم‌تر از همه است، این است که شما ذهن این دختر جوان، یا این زن جوان را- که عمده هم خانم‌های جوان هستند- با اهمیت حجاب آشنا کنید؛ یعنی به او #تفهیم کنید که حجاب از لحاظ شرعی و از لحاظ منطقی این است. در ذهن او، استدلال صحیح را در مورد رعایت حجاب راسخ کنید». فراموش نکنیم؛ این‌ها سخنان همان پیر روشن‌ضمیری است که روزگار جوانی در دهه‌ی شصت که تقریبا همه در جو انقلاب بودند، در خطبه‌ی نمازجمعه‌ی تهران، علیه همین کسانی که امروز خود را داعیه‌دار اصلاحات و مدعی حق و حقوق زن می‌خوانند، بانگ برآورد: «دیوارکشی بین #دختر و #پسر در #دانشگاه، نه موضع اسلام انقلابی است، نه خواسته‌ی انقلاب اسلامی»! آری! خامنه‌ای در روزهایی روشن‌فکر بود که عوض روشن‌فکری، انقلابی‌گری مد بود!

صدالبته امروز هم رهبر انقلاب، روشن‌فکر است؛ اما روشن‌فکر درست، نه روشن‌فکر درشت! سیدعلی هنوز هم زن را در وهله‌ی نخست #انسان می‌بیند! هم‌چنان که اصحاب پونز، این روزها هم مشغول پونززنی هستند اما این‌بار روی ناحیه‌ی مقدسه‌ی حجاب! قدرمسلم کسانی که دیروز دفاع از #انقلاب را با #خشونت اشتباه گرفته بودند و امروز دفاع از زن را با شهوت، لیاقت‌شان همین کدخدای سوله‌ی ظلمت است، نه خدای سوره‌ی نور! ما اما دختران پای منبر گوهرشادیم؛ سوگند به آن چادرنماز فیروزه‌ای، قسم به آن مناره‌های بلند، به زور شما وارد جهنم نخواهیم شد!

 منتشر شده در روزنامه دیواری حق