اندر خم یک کوچه

بعد از اجرایی شدن طرح عفاف و حجاب که همزمان با عملیات وعده صادق رقم خورد، کلیپی از صحنه‌ی اهدای گل یک بانو به نیروهای انتظامی به ضمیمه‌ی گفتگویی از این بانو با مجریان این طرح در شبکه‌های مجازی وایرال شد: « از دیشب که ایران اسرائیل رو زده، خیلی خوشحالم. می‌شه منم مثل شما بشم؟ بهم بگید باید چکار بکنم؟» «باهاش صحبت کردیم که اگه دوست داشته باشی می‌تونی چادر سر کنی.» برخی در واکنش به این پیشنهاد موضعی قابل تأمل داشتند. مثلا شخصی نوشته بود: «یعنی هرکی قراره شبیه شما باشه باید چادر سر کنه؟» به نظر می‌رسد چادر در اذهان برخی جایگاه مبارزاتی و هویتی خود را از دست داده است. به زعم نگارنده پیشنهاد چادر در این موقعیت نه تنها پیشنهاد نابجایی نیست، بل‌که از قضا در جایی که صحبت از تقابل با استکبار در میان است باید چادر را به عنوان لباس رزم پیشنهاد داد. کسی که بخواهد در خط مقدم مبارزه با دشمن قرار گیرد باید خودش را به مهمترین نماد این مبارزه مسلح کند. پوششی که قدمت مبارزه با آن به دهه‌ها قبل باز می‌گردد. اگرچه تاریخ شروع علنی این مبارزه به کشف حجاب رضاخانی بازمی‌گردد اما کمتر کسی از دشمنی‌های پنهان و آشکار پهلوی دوم با چادر و مبارزات نرم او برای حذف آن سخن گفته است. 

آذر ماه سال 55 بود که در شورای فرهنگی امور اجتماعی نخست‌وزیری طرحی ‌برای حذف چادر از پوشش زنان ارائه می‌شود. گزینه‌های روی میز این طرح راهکارهایی درازمدت و کوتاه مدت به منظور مبارزه با چادر است. تأکید بر استفاده از ظرفیت رسانه‌های گروهی و نفوذ کلام روحانیون شناخته‌شده در جهت تفکیک مفهوم حجاب از چادر از جمله راهکارهای بلندمدت است. یکی از بندهای این سند به چگونگی استفاده از ظرفیت تلویزیون اختصاص می‌یابد: «بهره‌گیری از سهم تلویزیون در بزرگداشت پوشاک محلی و نشان‌دادن جنبه‌های دست و پاگیر چادر» برای اهداف کوتاه‌مدت نیز گام‌هایی اجرایی طراحی می‌شود که شامل یازده بند تحریمی-تنبیهی و دو بند تشویقی برای حذف چادر از پوشش زنان است. اشرف پهلوی که ریاست سازمان زنان ایران به عنوان یک سازمان فمنیستی را در زمان پهلوی دوم بر عهده دارد در مصاحبه‌ای با مجله زن روز در سال 55 می‌گوید: «یکی از مظاهر ته‌مانده‌های ارتجاع فکری ادامه چادر به سرکردن است…به سازمان زنان دستور داده‌ام که بررسی کنند و ببینند این حرکتِ بخصوص از کجا سرچشمه گرفته است؛ زیرا من چیزی به نام «چادر» را در جامعه‌ی ایران قبول ندارم و لغت «چادر» را اصلا رد می‌کنم.» 

رهبر انقلاب بارها در بیانات خود به اهمیت جایگاه چادر به عنوان نماد هویت ملی اشاره می‌کنند: « توجه کنید که هیچ بحثی در این زمینه‌های مربوط به پوشش زن از هجوم تبلیغاتی غرب متأثر نباشد؛ اگر متأثر از آن شد خراب خواهد شد. مثلاً بیاییم با خودمان فکر کنیم که حجاب داشته باشیم اما چادر نباشد؛ این فکر غلطی است. نه این که من بخواهم بگویم چادر نوع منحصر است؛ نه من می‌گویم چادر بهترین نوع حجاب است؛ یک نشانه‌ی ملی ماست.» حتی نسبت به نقشه‌ی گام به گام دشمن در جهت حذف چادر هشدار می‌دهند: «شما خیال کرده‌اید که اگر ما چادر را کنار گذاشتیم، فرضا آن مقنعه‌ی کذایی و آن لباس‌های «و لیضربن بخمرهن على جيوبهن» و همان‌هایی را که در قرآن هست درست کردیم دست از سر ما بر می‌دارند؟ نه آنها به این چیزها قانع نیستند؛ آنها می‌خواهند همان فرهنگ منحوس خودشان عینا اینجا عمل بشود.» 

البته دشمنی با نمادهای هویتی مسلمانان تنها به چادر منحصر نمی‌شود. چفیه نیز که نماد مقاومت و هویت فلسطینیان است از این گزند مصون نمانده و مورد دستبرد طراحان لباس اسرائیلی قرار گرفته تا از معنای مبارزاتی تهی شود. یک طراح اسرائیلی در سال 2015 در قالب برگزاری فشن‌شویی در تلاویو از لباس‌هایی با طرح چفیه رونمایی می‌کند که نه نوع طراحی لباس‌ها نسبتی با هویت زن مسلمان فلسطینی دارد و نه استفاده‌کنندگان آنها نسبتی با اسلام و مقاومت. شرکت لوئی ویتون نیز طرح چفیه را برای صنعت مد مورد استفاده قرار می‌دهد. گاردین در سال 2019 طی مقاله‌ای می‎نویسد: «چفیه نماد مبارزاتی فلسطین قربانی مد می‌شود.»

یادداشت اختصاصی برای پایگاه تحلیلی تخصصی عصر زنان

🌐 |@asrezanan_ir|

همزمان با روز ارتش و در حین برگزاری رژه، تصاویری از یگان بانوان نوپو در فضای مجازی وایرال می‌شود. اما آنچه قابل تأمل و نگران‌کننده است، حذف چادر برخی از بانوان حین اجرای عملیات رژه است. بانویی با در دست داشتن سلاح بر لبه‌‌ی سپر بیرونی ایستاده اما چادر را که سلاح اصلی دیروز و امروز زنان مسلمان در نبرد برابر دشمن است، زمین گذاشته.

یادم به خاطره‌ای می‌افتد که زمانی از یکی از بانوان دفاع مقدس خواندم. خاطره را دقیق یادم نیست اما مضمون آن خاطره این بود که وقتی پیکر مجروح رزمنده‌ای را می‌خواستند برای درمان منتقل کنند و آن بانو برای حرکت تندتر قصد می‌کند تا چادرش را زمین بگذارد ناگهان متوجه می‌شود که دستان آن رزمنده چادرش را گرفته و از او می‌خواهد این کار را نکند و می‌گوید ما می‌جنگیم تا شما چادرتان را زمین نگذارید. 

اما مهمتر از این خاطره نقلی است از خانم دباغ در رابطه با حساسیت امام راحل(ره) نسبت به حفظ چادر در هر شرایطی:

« از فرانسه که آمدم هنوز مانتو و شلوار تنم بود، در مهران پایم صدمه دید و با عصا راه می‌رفتم و با مانتو و شلوار خدمت امام(ره) رسیدم تا گزارش بدهم، امام(ره) فرمودند: شما چادر ندارید؟ بگویم احمد برایتان یک چادر بخرد؟ گفتم: نه حاج آقا! اما چون به کوه می‌رفتم و اسلحه روی دوشم بود و فشنگ به کمرم و قمقمه به پهلویم و گاهی هم سه پایه تیربار را روی دوش می‌گرفتم، چادر سر کردن برایم خیلی مشکل بود، فرمودند: چادر برای زن بهتر است. از آن روز چادر سر کردم.»

حضرت آقا هم دیدگاهی بسیار مترقی در رابطه با چادر دارند:«بیاییم با خودمان فکر کنیم که حجاب داشته باشیم اما چادر نباشد؛ این فکر غلطی است. نه این که من بخواهم بگویم ،چادر نوع منحصر است؛ نه من می‌گویم چادر بهترین نوع حجاب است؛ یک نشانه ی ملی ماست؛ هیچ اشکالی هم ندارد؛ هیچ منافاتی با هیچ نوع تحرکی هم در زن ندارد.»

وقتی شما که بخشی از حاکمیت هستید وارد مرزهای خاکستری می‌شوید و از ارزش‌ها عقب می‌نشینید نباید توقع داشت مردم از خطوط قرمز عبور کنند؟ چرا مراقب پیامی پارادوکسیکالی نیستید که به مخاطب ارسال می‌کنید؟ قرار نبود وقتی زن اسلحه به دست می‌گیرد، سلاح اصلی‌ش را زمین بگذارد.

به نظرم آیه‌ای که از خطر غفلت از سلاح در میدان نبرد می‌گوید شامل چادر هم می‌تواند بشود:« وَ لْيَأْخُذوا حِذْرَهمْ وَ أَسْلِحَتَهمْ وَدَّ الَّذينَ كَفَروا لَوْ تَغْفُلونَ عَنْ أَسْلِحَتِكم وَ أَمْتِعَتكمْ..احتياط را از دست ندهيد و سلاح را زمين نگذاريد؛ زيرا كافران دوست دارند كه از سلاح‌ها و کالاهای خويش غافل شويد»

​#یاددزیاد در رابطه با کنش‌گری زنانه  گفته‌اند و شنیده‌ایم. اما کمتر در رابطه با کم و کیف این کنش‌گری در یک جامعه‌ی ولایی سخن به میان آمده است. به عنوان مثال وقتی در یک جامعه‌ای که از قضا دشمن زیاد دارد و جنایتی توسط همان دشمن رقم می‌خورد، یک زن فعال و کنش‌گر اجتماعی چگونه باید موضع‌گیری کند تا تیر درست به هدف بنشیند و دشمن توان بهره‌برداری از آن موضع را نداشته باشد؛ به ویژه زمانی‌که سخنان و مواضع آن کنش‌گر در عرصه‌ی سیاسی و اجتماعی برد زیادی دارد و دشمن روی آن حساب باز می‌کند. مطلبی را می‌خواندم که نقبی به دل تاریخ زده و مرثیه‌خوانی دو بانوی شیعه را روایت می‌کرد. وقتی شمشیر صیقل‌خورده با جهل و تحجر مرادی فرق عدالت را شکافت و شهادت مولی حاصل شد، تاریخ به تماشای مرثیه‌خوانی اهل و عیال علی علیه‌السلام نشست. امامه همسر امیرالمومنین علی علیه‌السلام یکی از زنان مرثیه‌خوان شهادت مولی است. تاریخ می‌نویسد: « اين بانو مي‌چرخد و او را مي‌جويد وقتى نوميد مي‌شود بانك به شيون بر مي‌آورد: كان الناس اذا فقدوا عليا  نعام جال فى بلد سنينا انگار كه مردم وقتى على را از دست داده‏اند شتر مرغانى هستند كه به گمراهى مى‏گردند.»

این شعر اگرچه روایت سوز دل امامه است، اما با نظر به جایگاه و نسبتی که او با خلیفه و امام مسلمین دارد، می‌تواند منتقل‌کننده‌ی یک پیام سیاسی نه تنها به مردم که به دشمنان باشد. وقتی حرف از سرگردانی امت بعد از علی علیه‌السلام می‌زند، کلامش دو پهلو و قابل تفسیر است. می‌تواند ناامیدی را به جان شیعیان و یاران علی علیه‌السلام تزریق کند. اگر عمیق‌تر نگاه کنیم حتی می‌تواند مخابره‌کننده‌ی این پیام به جامعه باشد که بعد از علی امام و خلیفه‌ی برحقی نیست، در حالی‌که امام مجتبی علیه‌السلام امام بعد از او است. تا اینجا را نگه دارید و بیایید وصف حال ام‌کلثوم دختر مولا و ابیاتش در پاسخ به امامه را بخوانیم: « ام كلثوم اشك مي‌ريزد و امامه را در اين ماتم و شيون پاسخ مي‌گويد: از شماتت لب فرو بند اى معاويه پسر حرب، زيرا وارث خلافت در كنار ماست‏. ما بر اساس رضاى دل عهد اتفاق بسته‏ايم كه خلافت را به پسر پيامبر واگذاريم‏. هرگز زمام امور خود را جز به دست او به دست كس ندهیم‏. با شمشيرهاى تيز و سواران نامى نيروى دشمن را پاسخ گوئيم.» هر دو بانو عزیزی را از دست داده‌اند. هردو از خاندان اهل بیت علیهم‌السلام هستند و عزادار. موقعیت‌شان حساس و موضع‌گیری‌هایشان در رصد دشمن است. آنچه امامه می‌گوید اگرچه در قاالب عزاداری است اما دقیق که می‌شویم گویی دارد پیام ضعف صادر می‌کند و ناامیدی؛ چراکه قولش سدید نیست.

آن سو اما ام‌کلثوم در مواجهه با غم و مصیبتی که جهان اسلام متحمل شده است، در اوج عاطفه و با کمال درایت و عقلانیت هم مرثیه می‌خواند و هم رجز. از ادامه‌ی راه امامت و سیاست می‌گوید. اگرچه دلش با غم پدر لرزیده اما ذره‌ای از خباثت دشمن نترسیده و شجاعانه در برابر شجره‌ی خبیثه موضع می‌گیرد. حالا بیایید همین صحنه را به امروز و دیروزمان بیاوریم. دیروزی که مردممان را در سالگرد سردارمان در خاک کرمان به خون غلتاندند و امروزی که رژیم خبیث اسرائیل ذلیلانه همچون اسلافش فرمانده‌هامان را با ناجوانمردی در خاک سوریه به مسلخ شهادت برده است. موضع ما به کدام یک شبیه‌تر است؟ به امامه یا به ام‌کلثوم؟ 

منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصر زنان

🌐 |@asrezanan_ir|

با درگذشت خانم «زهرا شجاعی» معاون امور زنان در دولت اصلاحات پیام‌های متعددی از چهره‌های مختلف سیاسی از سید محمد خاتمی تا معصومه ابتکار منتشر شد. پیام‌هایی که غالبا دربردارنده‌ی مدح و ستایش از عملکرد و مواضع سیاسی ایشان بود. از سوی دیگر برخی ملاک خود را بر «لا نعلم منها الا خیرا» قرار داده و معتقدند چون دست ایشان دیگر از دنیا کوتاه شده بهتر است با فاتحه و صلواتی ایشان را بدرقه کنیم. اما آنچه به صواب نزدیک‌تر است نه آن پیام‌های سراسر مدح و ستایش است و نه منطق مبتنی بر «لا نعلم منها الا خیرا» چرا که این منطق تنها برای زمانی است که فرد سال‌هایی از عمرش را به عنوان مسوول جمهوری اسلامی منصوب نبوده باشد. مسوولیتی که به قول شهید ابوترابی می‌تواند دروازه‌ی بهشت یا جهنم افراد باشد. بر همین اساس در این یادداشت به بررسی برخی مواضع و عملکردهای ایشان خواهیم پرداخت.

خانم زهرا شجاعی در دولت سازندگی مشاور وزیر کشور، عبدالله نوری و سپس در دولت اصلاحات به مدت هشت سال معاون رییس جمهور در امور زنان شد. یکی از اقدامات ایشان در طول مدت مسوولیت‌شان، تلاش برای پیوستن ایران به «کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان» بود. این تلاش در حالی صورت می‌گرفت که مراجع تقلید و علمای زیادی مخالف پیوستن ایران به این کنوانسیون بودند. به عنوان مثال آیت‌الله مکارم شیرازی به عنوان یکی از مخالفین این اقدام یکی از دلایل مخالفت با الحاق ایران را اینگونه بیان کردند: «از تمام این فشارها می‌توان خطی را به روشنی دید و آن اینکه می‌خواهند ما را به سوی حکومت‌های غیرمذهبی ضعیف کند همین معاهده است؛ زیرا در موارد مختلفی با مسائل مذهبی تضاد پیدا می‌کند و اجرای این معاهده موجب کنار رفتن مذهب از صحنه سیاست و اجتماع و منحصر شده آن در زندگی شخصی افراد است.»

خانم دکتر فریبا علاسوند نیز در کتاب «نقد كنوانسيون رفع كليه اشكال تبعيض عليه زنان» به تحلیل و نقد مبنایی این کمیسیون پرداخته‌ و تعارضات آشکار مفاد این معاهده را با قوانین اسلام و قواعد فقهی بیان کرده و می‌نویسد: «منع كردن مذهب از هرگونه دخالت در حقوق زنان و ايجاد تمايزات بين زنان و مردان كه در كنوانسيون رفع تبعيض بارها ديده مى‌شود، از آثار واضح نگاه سكولاريستى كنوانسيون است.» ایشان در جای دیگری از کتاب علت واکنش شدید کشورهای اسلامی به این کنوانسیون را اینگونه بیان می‌کند: «علاوه بر پيامدهاى وسيع و منفى كنوانسيون در عرصه‌ى حيات فردى، خانوادگى و اجتماعى (سياسى، فرهنگى و اقتصادى) عامل ديگرى كه كشورهاى مسلمان را از الحاق باز مى‌دارد، تعارض كنوانسيون با فقه اسلامى و احكام دينى اسلام است.» با وجود چنین مخالفت‌هایی اما مرحومه زهرا شجاعی بر موضع خود پافشاری و معتقد بود: «روح كلي حاكم بركنوانسيون محو تبعيض عليه زنان در چارچوب قوانين داخلي جامعه و اسلام است.»

موضع تأمل‌برانگیز دیگر خانم شجاعی موضع ایشان در رابطه با جنبش «زن زندگی آزادی» و موضوع حجاب بود. خانم زهرا شجاعی این جنبش را «پاسخی به مجموعه‌ای از حقوق‌ و خواسته‌های محقق ‌نشده جامعه ایران» عنوان می‌کند و سپس با حق دانستن جنبش کشف حجاب می‌گوید: «خواست به حق و درست این زنان درباره پوشش حق انتخاب و بحث اجبار در پوشش است که من هم از این حرف و خواسته آنها دفاع می‌کنم و بنابراین من هم با آنها همراه هستم.» این در حالی است که اجرای قانون حجاب با دستور مستقیم امام خمینی (ره) در کشور اجرا گردید و رهبر انقلاب در فتوایی بی‌سابقه کشف حجاب را علاوه بر حرام شرعی، حرام سیاسی دانستند. بنابراین خانم زهرا شجاعی اگر به زعم برخی خدماتی در حین مسوولیت خود داشته اما بر خلاف برخی بیانیه‌های اسطوره‌ساز، نه تنها بری از خطاهای راهبردی نبوده بل‌که دچار خطیئه نیز شده است. 

علی ای حال برای ایشان از درگاه خداوند طلب مغرفت و بخشش می‌کنیم. سفر به سلامت.
منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصر زنان

🌐|@asrezanan_ir|

معمولا ثروت حضرت خدیجه سلام‌الله علیها از یک سو تبدیل به دستاویزی برای برخی از فمنیست‌ها شده تا با کج‌فهمی از آن برای بحث استقلال مالی زن بر مبنای درکی اومانیستی‌ بهره‌برداری کنند. از سوی دیگر تبدیل به ابزاری شده در دستان افرادی چون حجاب استایل‌ها و بلاگرها تا با مبانی لیبرال سرمایه‌داری، زندگی لاکچری، بلاگری و شو‌آف‌های مجازی‌شان را توجیه اسلامی کنند. اما یک نکته‌ی بسیار مهمی که به ما در فهم صحیح از فعالیت‌های اقتصادی حضرت خدیجه سلام‌الله علیها کمک می‌کند توجه به دو اصلی است که در زیارت‌نامه‌ی ایشان در همین رابطه ذکر شده است. بر این اساس هر ثروتی که یکی از این دو ویژگی را دارا نباشد قطعا یک ثروت سکولار و غیردینی است و فرد دارای چنین ثروتی هیچ نسبتی با حضرت خدیجه(س) نخواهد داشت. 

در یکی از فرازهای این زیارت می‌خوانیم: «َالسَّلامُ عَلَیْک یا مَنْ أَنْفَقَتْ مالَها فِی نُصْرَةِ سَیِّدِ الاْنْبِیاءِ وَ نَصَرَتْهُ مَااسْتَطاعَتْ..سلام بر تو ای آن که دارائیش را در راه یاری سرور انبیا هزینه کرد و تا جایی که توانایی داشت او را یاری کرد.» در این فراز صحبت از تولی است که یکی از فروع بسیار مهم دین است. ثروتی دارای ارزش است که در مسیر یاری ولایت و خدمت به گسترش اسلام خرج شود. در آیه‌ی 34 سوره توبه نیز به این همین ویژگی ثروت اشاره شده است: « الذین یکنزون الذهب و الفضه و لاینفقونها فی سبیل‌الله فبشرهم بعذاب الیم..کسانی که طلا و نقره را انباشته می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک بشارتشان ده.»

حضرت آقا در تفسیر این فراز از آیه می‌فرمایند: « آنچه مذموم است این است که پول‌دار و صاحب مال، فقط خود را ببیند و پول را به نفع شخصی خود به کار اندازد و دیگران را مطرح نداند و پولش را برای عیاشی و خوشگذرانی خود صرف کند. یا مثلا پولی را جمع کند و بعد به صورت خانه‌های گران‌قیمت و آسمان‌خراش درآورد و سرمایه‌ی بزرگی از تجارت درست کند و خود تصرف و استفاده کند….اسلام می‌گوید وقتی شکم را پر کردی حق نداری جیب را هم پر کنی و برای فردا ذخیره کنی..مال، مال خداست» ثروت باید مانند خون در اجتماع جریان پیدا کند و در مسیر تولید و افزایش قدرت اسلام در برابر کفار به کار گرفته شود«و اعدوا لهم ماستطعتم من قوه» 

در مورد ویژگی بعدی مال حضرت خدیجه (س) چنین ذکر شده: «وَدافَعَتْ عَنْهُ الاْعْداءَ.. و دشمنان را از او دور ساخت» این فراز اصلی دیگر و بسیار مهم از فروع دین را بیان می‌کند؛ یعنی تبری یا برائت. به عبارتی ثروت نیز باید با دشمن مرزبندی داشته باشد. اگر ثروت خرج تجملات، مصرف‌های بیجا و ترویج مد و در یک کلام قوام بخشیدن به مصرف‌گرایی و زندگی‌های لوکس و لاکچری و دهان پرکن شود چنین ثروتی اصل برائت را رعایت نکرده است. چراکه تداوم حیات نظام سرمایه‌داری دامن زدن به مصرف و خلق نیازهای کاذب است که موجب می‌شود سرمایه‌های کشور اسلامی خرج واردات بی‎رویه و کند شدن چرخ تولید شود. به تعبیر حضرت آقا همان طوری که اسلام در رابطه با چگونگی کسب مال نظر دارد، در مورد نحوه‌ی خرج کردن آن هم دارای نظر است.

بنابراین بلاگری در شرایطی که کشور با یک جنگ اقتصادی تمام عیار روبرو است، خیلی نسبتی با کسب و خرج مال در اسلام ندارد؛ چراکه از یک سو به مصرف به عنوان یکی از ارکان اقتصادی غرب دامن می زند و از سوی دیگر جامعه را از تعالی معنوی که با قناعت و پرهیز از دنیا و مصرف کمتر ملازمه دارد؛ دور می‌کند. بلاگرهایی که تمام صفحاتشان لبریز از انواع و اقسام لوازم گران‌قیمت است که با تحریک هوس تنوع طلبانه بشر امروز او را مجاب به خرید کالایی می‌کنند که اصلا نیازی به آن ندارد. در حالیکه بر اساس روایات انسان مؤمن کم خرج و پرتلاش است. مراقب باشیم با ابزار دین راهمان را از دین جدا نکنند.