اندر خم یک کوچه

با درگذشت خانم «زهرا شجاعی» معاون امور زنان در دولت اصلاحات پیام‌های متعددی از چهره‌های مختلف سیاسی از سید محمد خاتمی تا معصومه ابتکار منتشر شد. پیام‌هایی که غالبا دربردارنده‌ی مدح و ستایش از عملکرد و مواضع سیاسی ایشان بود. از سوی دیگر برخی ملاک خود را بر «لا نعلم منها الا خیرا» قرار داده و معتقدند چون دست ایشان دیگر از دنیا کوتاه شده بهتر است با فاتحه و صلواتی ایشان را بدرقه کنیم. اما آنچه به صواب نزدیک‌تر است نه آن پیام‌های سراسر مدح و ستایش است و نه منطق مبتنی بر «لا نعلم منها الا خیرا» چرا که این منطق تنها برای زمانی است که فرد سال‌هایی از عمرش را به عنوان مسوول جمهوری اسلامی منصوب نبوده باشد. مسوولیتی که به قول شهید ابوترابی می‌تواند دروازه‌ی بهشت یا جهنم افراد باشد. بر همین اساس در این یادداشت به بررسی برخی مواضع و عملکردهای ایشان خواهیم پرداخت.

خانم زهرا شجاعی در دولت سازندگی مشاور وزیر کشور، عبدالله نوری و سپس در دولت اصلاحات به مدت هشت سال معاون رییس جمهور در امور زنان شد. یکی از اقدامات ایشان در طول مدت مسوولیت‌شان، تلاش برای پیوستن ایران به «کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان» بود. این تلاش در حالی صورت می‌گرفت که مراجع تقلید و علمای زیادی مخالف پیوستن ایران به این کنوانسیون بودند. به عنوان مثال آیت‌الله مکارم شیرازی به عنوان یکی از مخالفین این اقدام یکی از دلایل مخالفت با الحاق ایران را اینگونه بیان کردند: «از تمام این فشارها می‌توان خطی را به روشنی دید و آن اینکه می‌خواهند ما را به سوی حکومت‌های غیرمذهبی ضعیف کند همین معاهده است؛ زیرا در موارد مختلفی با مسائل مذهبی تضاد پیدا می‌کند و اجرای این معاهده موجب کنار رفتن مذهب از صحنه سیاست و اجتماع و منحصر شده آن در زندگی شخصی افراد است.»

خانم دکتر فریبا علاسوند نیز در کتاب «نقد كنوانسيون رفع كليه اشكال تبعيض عليه زنان» به تحلیل و نقد مبنایی این کمیسیون پرداخته‌ و تعارضات آشکار مفاد این معاهده را با قوانین اسلام و قواعد فقهی بیان کرده و می‌نویسد: «منع كردن مذهب از هرگونه دخالت در حقوق زنان و ايجاد تمايزات بين زنان و مردان كه در كنوانسيون رفع تبعيض بارها ديده مى‌شود، از آثار واضح نگاه سكولاريستى كنوانسيون است.» ایشان در جای دیگری از کتاب علت واکنش شدید کشورهای اسلامی به این کنوانسیون را اینگونه بیان می‌کند: «علاوه بر پيامدهاى وسيع و منفى كنوانسيون در عرصه‌ى حيات فردى، خانوادگى و اجتماعى (سياسى، فرهنگى و اقتصادى) عامل ديگرى كه كشورهاى مسلمان را از الحاق باز مى‌دارد، تعارض كنوانسيون با فقه اسلامى و احكام دينى اسلام است.» با وجود چنین مخالفت‌هایی اما مرحومه زهرا شجاعی بر موضع خود پافشاری و معتقد بود: «روح كلي حاكم بركنوانسيون محو تبعيض عليه زنان در چارچوب قوانين داخلي جامعه و اسلام است.»

موضع تأمل‌برانگیز دیگر خانم شجاعی موضع ایشان در رابطه با جنبش «زن زندگی آزادی» و موضوع حجاب بود. خانم زهرا شجاعی این جنبش را «پاسخی به مجموعه‌ای از حقوق‌ و خواسته‌های محقق ‌نشده جامعه ایران» عنوان می‌کند و سپس با حق دانستن جنبش کشف حجاب می‌گوید: «خواست به حق و درست این زنان درباره پوشش حق انتخاب و بحث اجبار در پوشش است که من هم از این حرف و خواسته آنها دفاع می‌کنم و بنابراین من هم با آنها همراه هستم.» این در حالی است که اجرای قانون حجاب با دستور مستقیم امام خمینی (ره) در کشور اجرا گردید و رهبر انقلاب در فتوایی بی‌سابقه کشف حجاب را علاوه بر حرام شرعی، حرام سیاسی دانستند. بنابراین خانم زهرا شجاعی اگر به زعم برخی خدماتی در حین مسوولیت خود داشته اما بر خلاف برخی بیانیه‌های اسطوره‌ساز، نه تنها بری از خطاهای راهبردی نبوده بل‌که دچار خطیئه نیز شده است. 

علی ای حال برای ایشان از درگاه خداوند طلب مغرفت و بخشش می‌کنیم. سفر به سلامت.
منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصر زنان

🌐|@asrezanan_ir|

معمولا ثروت حضرت خدیجه سلام‌الله علیها از یک سو تبدیل به دستاویزی برای برخی از فمنیست‌ها شده تا با کج‌فهمی از آن برای بحث استقلال مالی زن بر مبنای درکی اومانیستی‌ بهره‌برداری کنند. از سوی دیگر تبدیل به ابزاری شده در دستان افرادی چون حجاب استایل‌ها و بلاگرها تا با مبانی لیبرال سرمایه‌داری، زندگی لاکچری، بلاگری و شو‌آف‌های مجازی‌شان را توجیه اسلامی کنند. اما یک نکته‌ی بسیار مهمی که به ما در فهم صحیح از فعالیت‌های اقتصادی حضرت خدیجه سلام‌الله علیها کمک می‌کند توجه به دو اصلی است که در زیارت‌نامه‌ی ایشان در همین رابطه ذکر شده است. بر این اساس هر ثروتی که یکی از این دو ویژگی را دارا نباشد قطعا یک ثروت سکولار و غیردینی است و فرد دارای چنین ثروتی هیچ نسبتی با حضرت خدیجه(س) نخواهد داشت. 

در یکی از فرازهای این زیارت می‌خوانیم: «َالسَّلامُ عَلَیْک یا مَنْ أَنْفَقَتْ مالَها فِی نُصْرَةِ سَیِّدِ الاْنْبِیاءِ وَ نَصَرَتْهُ مَااسْتَطاعَتْ..سلام بر تو ای آن که دارائیش را در راه یاری سرور انبیا هزینه کرد و تا جایی که توانایی داشت او را یاری کرد.» در این فراز صحبت از تولی است که یکی از فروع بسیار مهم دین است. ثروتی دارای ارزش است که در مسیر یاری ولایت و خدمت به گسترش اسلام خرج شود. در آیه‌ی 34 سوره توبه نیز به این همین ویژگی ثروت اشاره شده است: « الذین یکنزون الذهب و الفضه و لاینفقونها فی سبیل‌الله فبشرهم بعذاب الیم..کسانی که طلا و نقره را انباشته می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک بشارتشان ده.»

حضرت آقا در تفسیر این فراز از آیه می‌فرمایند: « آنچه مذموم است این است که پول‌دار و صاحب مال، فقط خود را ببیند و پول را به نفع شخصی خود به کار اندازد و دیگران را مطرح نداند و پولش را برای عیاشی و خوشگذرانی خود صرف کند. یا مثلا پولی را جمع کند و بعد به صورت خانه‌های گران‌قیمت و آسمان‌خراش درآورد و سرمایه‌ی بزرگی از تجارت درست کند و خود تصرف و استفاده کند….اسلام می‌گوید وقتی شکم را پر کردی حق نداری جیب را هم پر کنی و برای فردا ذخیره کنی..مال، مال خداست» ثروت باید مانند خون در اجتماع جریان پیدا کند و در مسیر تولید و افزایش قدرت اسلام در برابر کفار به کار گرفته شود«و اعدوا لهم ماستطعتم من قوه» 

در مورد ویژگی بعدی مال حضرت خدیجه (س) چنین ذکر شده: «وَدافَعَتْ عَنْهُ الاْعْداءَ.. و دشمنان را از او دور ساخت» این فراز اصلی دیگر و بسیار مهم از فروع دین را بیان می‌کند؛ یعنی تبری یا برائت. به عبارتی ثروت نیز باید با دشمن مرزبندی داشته باشد. اگر ثروت خرج تجملات، مصرف‌های بیجا و ترویج مد و در یک کلام قوام بخشیدن به مصرف‌گرایی و زندگی‌های لوکس و لاکچری و دهان پرکن شود چنین ثروتی اصل برائت را رعایت نکرده است. چراکه تداوم حیات نظام سرمایه‌داری دامن زدن به مصرف و خلق نیازهای کاذب است که موجب می‌شود سرمایه‌های کشور اسلامی خرج واردات بی‎رویه و کند شدن چرخ تولید شود. به تعبیر حضرت آقا همان طوری که اسلام در رابطه با چگونگی کسب مال نظر دارد، در مورد نحوه‌ی خرج کردن آن هم دارای نظر است.

بنابراین بلاگری در شرایطی که کشور با یک جنگ اقتصادی تمام عیار روبرو است، خیلی نسبتی با کسب و خرج مال در اسلام ندارد؛ چراکه از یک سو به مصرف به عنوان یکی از ارکان اقتصادی غرب دامن می زند و از سوی دیگر جامعه را از تعالی معنوی که با قناعت و پرهیز از دنیا و مصرف کمتر ملازمه دارد؛ دور می‌کند. بلاگرهایی که تمام صفحاتشان لبریز از انواع و اقسام لوازم گران‌قیمت است که با تحریک هوس تنوع طلبانه بشر امروز او را مجاب به خرید کالایی می‌کنند که اصلا نیازی به آن ندارد. در حالیکه بر اساس روایات انسان مؤمن کم خرج و پرتلاش است. مراقب باشیم با ابزار دین راهمان را از دین جدا نکنند.

تفاوت انقلاب اسلامی با دیگر انقلاب‌هایی که تاکنون در جهان شکل گرفته، پیوند عمیق و جدانشدنی آن با دین و معنویت بوده است. نکته‌ای که رهبر انقلاب در دیدار اخیرشان با نمایندگان مجلس خبرگان به آن اشاره کردند  اهمیت نقش معنویت در ایستادگی مقابل استکبار بود. ایشان حتی اساس کار حکومتی که بر اساس دین و اسلام به وجود آمده است را مقابله‌ی با ظالم بیان کردند. به عبارتی معنویتی می‌تواند یک معنویت کارآمد و انقلاب‌آفرین باشد که بر مبنای اصل «لا تَظلِمونَ وَ لا تُظلَمون» اساسش مقابله‌ی با ظالم باشد. حتی در خلأ چنین معنویتی است که «زمینه برای ظلم و عدوان و تعرّض به وجود می‌آید.» بنابراین مبنا، معنویت اسلامی یکی از اساسی‌ترین اصول در پیش‌برد اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی است.

از سویی کمتر کسی است که بتواند نقش‌آفرینی زنان در به ثمر نشستن این انقلاب و تداوم آن را انکار کند. به تعبیر امام راحل(ره) زنان در این نهضت پیش قدم بودند. رهبر انقلاب نیز در رابطه با پیوند عمیق زنان با معنویت می‌فرمایند: «در زمینه‌ی مسائل معنوی، زنان جزو پیشگامان حرکت معنوی انسان به سوی پیشرفت‌ها هستند.» در واقع این معنویت زنان بود که آنان را به موتور محرک انقلاب تبدیل کرد و مردان را به تبعیت از آنها به خیابان کشاند. به تعبیر رهبر انقلاب « اگر در کشوری زنان آن کشور بتوانند به آن صفا و معنویت و رقاء و تعالی فکری برسند هیچ مشکلی در آن مملکت باقی نمی‌ماند، یعنی زن به طور محسوسی در مرد تأثیر دارد. هم برروی شوهرش و هم برروی فرزندانش تأثیرات تعیین کننده‌ای می‌تواند بگذارد لذا در واقع اصلاح جامعه با اصلاح زنان است.»

دشمن که نقش زنان را در به ثمر نشستن این انقلاب و ایجاد چالش‌های جدی بر سر راه منافع استعماری خود و تدوام تمدن مردسالارش مشاهده کرد بیکار ننشست و تلاش‌های خود را برای به انفعال کشاندن این نیروی عظیم به کار گرفت. امام خمینی (ره) در این باره می‌فرماید: «ابرجنایتکاران دریافتند که تنها قشر مذهبی است که می‌تواند خار راهی در راه استعمار و استثمار آنان باشد….و متوجه شدند زنان هستند که می‌توانند با قیام خود، مردان را به میدان بکشند.» بر همین اساس و با علم به این موضوع دشمن کوشید به شیوه‌های مختلف سکولاریسم را در جامعه ترویج کند و زنان را به عنوان جامعه هدف سکولاریزه کردن خود قرار داد. از آنجایی که فوتبال یکی از ابزار مهم سکولار کردن یک جامعه به شمار می‌رود، تلاش‌ها به سمت سوق دادن زنان به فوتبال معطوف شد. پروفسور ریکاردو دوس سانتوس و فرانسیسکو تیکسیرا از دانشگاه فدرال ریودوژانیرو کتابی را با عنوان «فوتبال و سیاست، ساختن هویت ملی» همزمان با جام جهانی آلمان منتشر کردند. آنها در این کتاب فوتبال را به عنوان مذهبی سکولار ارزیابی می‌کنند که دارای معنویت، قوانین و قهرمانان خاص خودش است و تأکید می‌کنند در هنگام برگزاری بازی‌ها همزمان با مراسم کلیسا، دین مجبور است با فوتبال رقابت کند. 

با این پیش زمینه به اتفاقاتی که اخیرا در کشور رخ داده است برمی‌گردیم. متأسفانه چند سالی است فیفا بر خلاف اساس‌نامه‌ای که می‌گوید این سازمان باید در مسائل سیاسی و مذهبی بی‌طرف باشد، با مداخله‌های استعمارگونه کشور را ملزم به ورود زنان به ورزشگاه و استفاده از داوران زن در مسابقات فوتبال مردان کرده است. اخیرا نیز خبر استفاده از یک دارو زن در اتاق var در بازی دربی رسانه‌ای و منجر به شکل‌گیری کمپینی اعتراضی شد. در واقع سیاست‌های فیفا با هدف سکولاریزه کردن زنان در صدد تحقیر زن ایرانی با معنویت‌زدایی از وجود با عظمت او است تا زن عامل و پیشرو در انقلاب را به موجودی منفعل و محقر در دستان استعمار بدل کند. اجازه ندهیم سرمایه‌ای اینچنین عظیم  توسط استعمارگران به یغما برود.

منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصرزنان

🌐 |@asrezanan_ir|

سال گذشته بود که ایران به صورت غیرقانونی و با انگیزه‌ی سیاسی از کمیسیون مقام زن سازمان ملل اخراج شد؛ کمیته‌ای که زیرمجموعه‌ی شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد به حساب می‌آید. امسال در هشتم مارس و روز جهانی زن این کمیسیون در نیویورک در حالی برگزار شده که ایران صندلی در آنجا ندارد اما اسرائیل کماکان حضور دارد. مسئله حضور یا عدم حضور ایران نیست؛ بل‌که استانداردهای دوگانه‌ی این کمیته است. وظایفی که در بدو امر تأسیس این کمیسیون برای آن در نظر گرفته شد از این قرار بود که برابری جنسیتی و ارتقای جایگاه زنان در جوامع انسانی را بیش از هر مسئله‌ی دیگری در اولویت‌های خود قرار دهد.

 از طرفی و با توجه به اینکه این کمیسیون یکی از زیرمجموعه‌های سازمان ملل متحد محسوب می‌شود می‌بایست طبق سیاست‌هایی که این سازمان در موضوع زنان ریل‌گذاری کرده است حرکت کند. به عنوان مثال یکی از دغدغه‌های سازمان ملل متحد منع خشونت علیه زنان بوده که اخراج ایران نیز به بهانه‌ی مرگ مهسا امینی و پیرو قطعنامه‌ی ایالات متحده آمریکا و با پیشنهاد کاملا هریس اتفاق افتاد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز خشونت علیه زنان را «هرگونه عمل خشونت آمیز بر پایه جنسیت که بتواند منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)، جنسی یا روانی زنان بشود» عنوان کرده است.

اینک و با توجه به رویکرد نایس و خوش رنگ و لعابی که این کمیسیون از سال 1946 یعنی همان سال تأسیسش برای خود برگزیده، سوال‌هایی قابل طرح است که پاسخ  به آنها می‌تواند تا حد زیادی میزان کارآمدی این نهاد وابسته به مدعیان دفاع از حقوق زنان را روشن نماید. اولین و مهمترین سوال، ناظر به وضعیت این روزهای زنان غزه قابل طرح است. روزهایی که در هر ساعت دو مادر فلسطینی با ددمنشی رژیم اشغال‌گر اسرائیل جان خود را از دست می‌دهند و طبق آمار آژانس امدادرسانی آنروا وابسته به سازمان ملل متحد از هفتم اکتبر تاکنون دست‌کم ۹۰۰۰ بانوی فلسطینی ساکن نوار غزه بر اثر حمله‌های رژیم صهیونیستی به این باریکه به شهادت رسیده‌اند که این آمار یعنی شهادت روزانه 63 بانوی فلسطینی.

 این در حالی رقم می‌خورد که قرار بود هرگونه عمل خشونت آمیزی که منجر به آسیب فیزیکی زنان می‌شود ممنوع باشد. اصلا اجازه دهید سؤال را کلی‌تر بپرسم. چرا وقتی قرار شد هرگونه عملی که منجر به چنین آسیبی می‌شود منع شود، جنگ‌افروزی و رشد صنعت اسلحه‌سازی که کشته‌شدن زنان و دختران بی‌پناه معلول آن است، در طی 78 سال عمر این کمیسیون کمتر نشد؟ 

اگر قرار بود طبق منطق بین‌المللی، هرگونه عملی که منجر به آسیب روانی زنان می‌گردد ممنوع باشد، امروز که روح و روان زنان و مادران فلسطینی با دیدن جان دادن کودکانشان زیر آوار یا بر اثر گرسنگی تحت فشار و آسیب است، چرا از این مدعیان دفاع از حقوق زن صدایی برنمی‌خیزد؟ اگر قرار بود با منع خشونت علیه زنان، خشونت‌های جنسی پایان یابد چرا امروز که جسم دختران فلسطینی در زندان‌های اسرائیل مورد دست درازی بی‌غیرتان صهیونیست قرار می‌گیرد، اشباه‌الرجال این کمیسیون زبان به دندان گرفته‌ و لال شده‌اند؟ اصلا چرا امروز قطعنامه‌ای برای اعتراض به حضور این رژیم نامشروع تنظیم و توسط یک زن به این کمیسیون پیشنهاد نمی‌شود و  پرونده‌ی ظلم 75 ساله‌ی این جرثومه‌ی فساد ابطال نمی‌گردد؟ کمیسیون مقام زن جوکی بیش نیست که با نام زن نان می‌خورد.

یکی از موضوعاتی که همیشه بر سر آن چالش وجود داشته و دارد بحث بر سر عقلانیت زنانه است. برخی با نگاه تنقیصی تلاش می‌کنند تا عقل زنان را ناقص جلوه دهند. رهبر انقلاب در دیداری که با جمعی از بانوان در دی ماه گذشته داشتند در رابطه با نقش بانوان در افزایش مشارکت در انتخابات به نکته‌ای اشاره کردند که در این رابطه بسیار حائز اهمیت است: «در این قضیّه‌ی انتخابات شما بانوان و خانم‌های عزیز می‌توانید نقش ایفا کنید. مهم‌ترین نقش شما هم در داخل خانه است؛ مادرها می‌توانند نقش ایفا کنند، وادار کنند فرزندان را و همسر را برای اینکه در زمینه‌ی انتخابات فعّال باشند و درست تحقیق کنند. زن‌ها در برخی از مسائلِ شناختِ اشخاص و راهبردها و جریان‌ها، دقیق‌تر و ظریف‌تر از مردها نگاه می‌کنند و نقاطی را پیدا می‌کنند؛ [لذا] در شناخت نامزدهای انتخاباتی، در حضور در پای صندوق‌ها، هم در داخل خانه و هم در خارج خانه می‌توانید نقش ایفا کنید.» در اینجا دو نوع نقش‌آفرینی زنانه در ساحت سیاست و ناظر به کنش انتخاباتی بیان شده است. که یک نوع آن معطوف به شناخت زنانه است که پاره‌ای موارد تفاوتی ماهوی با شناخت مردانه دارد. شناختی که در برخی موارد هم ظریف‌تر و هم دقیق‌تر است. زنی که از قدرت چنین شناختی برخوردار است قطعا دارای عقلانیت است.

از سویی نقش دیگر زن در رابطه با هدایت سیاسی همسر و فرزندان نیز رابطه‌ی غیرقابل انکاری با نوعی عقلانیت دارد که برای درک بهتر این عقلانیت زنانه شاید خالی از لطف نباشد نیم نگاهی به روایت «عُقُولُ النِّسَاءِ فِی جَمَالِهِنَّ» داشته باشیم. اگرچه برخی این روایت را با این فهم که عقل زنان در جمال ظاهری آنان است آن را با کرامت زن سازگار ندانسته‌اند اما آیت‌الله جوادی آملی در شرح این روایت می‌فرماید: «زن موظف است و يا مي‏تواند عقل و انديشه انساني خويش را در ظرافت عاطفه و زيبايي گفتار و رفتار و كيفيت محاوره و نحوه برخورد و نظائر آن ارائه دهد.. زن تحصيل كرده و آگاه به معارف ايثار و شهادت توان آن را دارد كه در نقش مادري مهربان، فرزندش را تشويق به جهاد كند و در بدرقه او هنگام عزيمت به جبهه، عقل طريف خود را در جامه هنر ظريف ارائه دهد.. خلاصه آنكه زن بايد حكمت را در ظرايف هنر ارائه دهد.» عقلانیتی هم از  فحوای کلام رهبر انقلاب در رابطه با نوع خاصی از کنش‌گری سیاسی زنانه در ساحت خانواده و اجتماع قابل برداشت است کاملا با شرحی که از این روایت توسط علامه ارائه شده است منطبق است.

در جریان انتخابات اخیر که شدیدترین تبلیغات در راستای تحریم انتخابات توسط رسانه‌های خارجی ضد انقلاب و برخی از جریانات داخلی به بدنه‌ی اجتماعی پمپاز می‌شد و رسانه‌های خارجی من جمله گاردین مشارکت 27 درصدی را پیش‌بینی می‌کردند، زنان با تکیه بر همین عقلانیت توانستند همسران و فرزندان خود را برای رأی دادن به میدان بیاورند. به عنوان مثال بانوانی با بخشیدن مهریه‌ی خود موفق شدند همسران مردد و حتی مخالف خود را به پای صندوق رأی بکشانند. زنان دیگری با برگزاری جلسات تبیینی در کنار روضه‌های خانگی و مراسم مولودی و تهیه‌ی بسته‌های نذری و محتوایی و پخش آن در سطح جامعه تلاش کردند تا حکمت سیاسی خود را در قالب ظرافتی هنرمندانه در صحنه‌ی اجتماع به منصه‌ی ظهور رسانند. بنابراین زنان نه تنها ناقص العقل نیستند بل‌که به فرموده‌ی علامه عقل طریف خود را که به معنای عقل لطیف و پسندیده است در جامه هنر ظریف ارائه می‌دهند.

منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصرزنان

🌐 |@asrezanan_ir|