اندر خم یک کوچه

یکی از موضوعاتی که همیشه بر سر آن چالش وجود داشته و دارد بحث بر سر عقلانیت زنانه است. برخی با نگاه تنقیصی تلاش می‌کنند تا عقل زنان را ناقص جلوه دهند. رهبر انقلاب در دیداری که با جمعی از بانوان در دی ماه گذشته داشتند در رابطه با نقش بانوان در افزایش مشارکت در انتخابات به نکته‌ای اشاره کردند که در این رابطه بسیار حائز اهمیت است: «در این قضیّه‌ی انتخابات شما بانوان و خانم‌های عزیز می‌توانید نقش ایفا کنید. مهم‌ترین نقش شما هم در داخل خانه است؛ مادرها می‌توانند نقش ایفا کنند، وادار کنند فرزندان را و همسر را برای اینکه در زمینه‌ی انتخابات فعّال باشند و درست تحقیق کنند. زن‌ها در برخی از مسائلِ شناختِ اشخاص و راهبردها و جریان‌ها، دقیق‌تر و ظریف‌تر از مردها نگاه می‌کنند و نقاطی را پیدا می‌کنند؛ [لذا] در شناخت نامزدهای انتخاباتی، در حضور در پای صندوق‌ها، هم در داخل خانه و هم در خارج خانه می‌توانید نقش ایفا کنید.» در اینجا دو نوع نقش‌آفرینی زنانه در ساحت سیاست و ناظر به کنش انتخاباتی بیان شده است. که یک نوع آن معطوف به شناخت زنانه است که پاره‌ای موارد تفاوتی ماهوی با شناخت مردانه دارد. شناختی که در برخی موارد هم ظریف‌تر و هم دقیق‌تر است. زنی که از قدرت چنین شناختی برخوردار است قطعا دارای عقلانیت است.

از سویی نقش دیگر زن در رابطه با هدایت سیاسی همسر و فرزندان نیز رابطه‌ی غیرقابل انکاری با نوعی عقلانیت دارد که برای درک بهتر این عقلانیت زنانه شاید خالی از لطف نباشد نیم نگاهی به روایت «عُقُولُ النِّسَاءِ فِی جَمَالِهِنَّ» داشته باشیم. اگرچه برخی این روایت را با این فهم که عقل زنان در جمال ظاهری آنان است آن را با کرامت زن سازگار ندانسته‌اند اما آیت‌الله جوادی آملی در شرح این روایت می‌فرماید: «زن موظف است و يا مي‏تواند عقل و انديشه انساني خويش را در ظرافت عاطفه و زيبايي گفتار و رفتار و كيفيت محاوره و نحوه برخورد و نظائر آن ارائه دهد.. زن تحصيل كرده و آگاه به معارف ايثار و شهادت توان آن را دارد كه در نقش مادري مهربان، فرزندش را تشويق به جهاد كند و در بدرقه او هنگام عزيمت به جبهه، عقل طريف خود را در جامه هنر ظريف ارائه دهد.. خلاصه آنكه زن بايد حكمت را در ظرايف هنر ارائه دهد.» عقلانیتی هم از  فحوای کلام رهبر انقلاب در رابطه با نوع خاصی از کنش‌گری سیاسی زنانه در ساحت خانواده و اجتماع قابل برداشت است کاملا با شرحی که از این روایت توسط علامه ارائه شده است منطبق است.

در جریان انتخابات اخیر که شدیدترین تبلیغات در راستای تحریم انتخابات توسط رسانه‌های خارجی ضد انقلاب و برخی از جریانات داخلی به بدنه‌ی اجتماعی پمپاز می‌شد و رسانه‌های خارجی من جمله گاردین مشارکت 27 درصدی را پیش‌بینی می‌کردند، زنان با تکیه بر همین عقلانیت توانستند همسران و فرزندان خود را برای رأی دادن به میدان بیاورند. به عنوان مثال بانوانی با بخشیدن مهریه‌ی خود موفق شدند همسران مردد و حتی مخالف خود را به پای صندوق رأی بکشانند. زنان دیگری با برگزاری جلسات تبیینی در کنار روضه‌های خانگی و مراسم مولودی و تهیه‌ی بسته‌های نذری و محتوایی و پخش آن در سطح جامعه تلاش کردند تا حکمت سیاسی خود را در قالب ظرافتی هنرمندانه در صحنه‌ی اجتماع به منصه‌ی ظهور رسانند. بنابراین زنان نه تنها ناقص العقل نیستند بل‌که به فرموده‌ی علامه عقل طریف خود را که به معنای عقل لطیف و پسندیده است در جامه هنر ظریف ارائه می‌دهند.

منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصرزنان

🌐 |@asrezanan_ir|

🔹ذهنم درگیر این سؤال بود که چگونه عدم مشارکت در انتخابات می‌تواند در کاهش امنیت یک کشور نقش داشته باشد! استدلالی که این روزها زیاد می‌شنوم. سؤال را گوشهٔ ذهنم نگه داشته بودم و به دنبال برهانی برای آن می‌گشتم.

🔹میان همین جستجوها به سرگذشت کشوری برخوردم که مردمش در سال ١٩٩٧ دست به تحریم انتخابات زدند؛ کشور یوگسلاوی. مردم فکر می‌کردند با تحریم انتخابات راه درست اعتراض را در پیش گرفته‌اند. اما از پیامی که این تحریم به جوامع بین‌المللی می‌داد، غافل بودند. کمتر از دوسال بعد، ناتو با حملهٔ نظامی به پیامشان پاسخ داد. پاسخی که ٢٥٠٠ کشته، از جمله ٨٠ کودک و ١٠٠ میلیارد دلار خسارت روی دستشان گذاشت. بمب‌های حاوی اورانیوم ضعیف شده، هدیهٔ آمریکا به مردم یوگسلاوی بود که سلامتی ٦٠ نسل آینده‌ را متأثر از تشعشعات این مهمات ممنوعه کرد.

🔹راز ارتباط بین تحریم انتخابات و مهمات ممنوعه را کتاب «us foreign policy in perspective» یا «چشم‌انداز سیاست خارجی آمریکا» به روشنی بیان کرده است. کتابی که در مورد سیاست‌های کلیدی آمریکا صحبت می‌کند که در طول صد سال گذشته به طور قابل توجهی پایدار بوده‌اند. بر اساس داده‌های این کتاب کشورها یا با آمریکا دشمن‌اند یا وابسته و آویزان. چارتی که در صفحهٔ ١٨٣ کتاب ترسیم شده از سیاست خارجی آمریکا در قبال دیگر کشورها پرده برمی‌دارد.

🔹طبق این چارت اگر کشوری که دشمن آمریکا محسوب می‌شود دارای مقبولیت بین‌المللی نباشد، گزینهٔ روی میز آمریکا «دخالت خصمانهٔ آشکار» است. به نظرم همین یک بند برای شرح این راز کافی است. چراکه نظام‌های سیاسی در سطح بین‌الملل با تکیه بر آراء مردم است که مشروعیت پیدا می‌کنند. حالا اگر طبق این چارت‌بندی، آمریکا بتواند در جوامع بین‌المللی عدم مقبولیت مردمی یک کشور را اثبات کند دستش برای ناامن کردن آن کشور بازتر می‌شود.

🔹به یاد آیه‌ی «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة/انفال ٦٠» می‌افتم که مسلمانان را مأمور کرده تا هر نیرویی در توان دارند براى مقابله با دشمنان به کار گیرند. به روایتی برمی‌خورم که یکی از مصداق‌هاى قوه را «الْخَضابُ بِالسَّوادِ» تفسیر کرده، یعنی موهاى سفید را با رنگ، سیاه کردن. به زیبایی دینی فکر می‌کنم که حتی برای عقب نشاندن دشمن، رنگ موها را که به سپاه اسلام چهرهٔ جوان‌ترى مى‌دهد از نظر دور نداشته است. شاید زمانی قدرت‌نمایی با سیاه کردن موی سفید حاصل می‌شد و امروز با انگشت رنگ شده با آبیِ استامپ.

نوشته شده به سفارش پیج @ayehjaan

امروز متنی را از خانم مرضیه هاشمی مجری شبکه پرس تی وی خواندم که با اشاره به داستان روباه و کلاغ، نوشته بود: « برای من نمود این روباه رسانه‌های مخالف جمهوری اسلامی‌اند. رسانه‌هایی که مدتهاست دارن سعی می‌کنن به روش‌های مختلف یه ارزش‌هایی رو از چنگ ایران در بیارن و یکی از روش‌های ثابتشون مساله زنانه. این روباه‌ها سال‌هاست دارن میگن اگه واقعا وضع زنان تو ایران خوبه چرا نشون نمی‌دین؟ کاش نشون دادن پیشرفت و شادی زنان ایران زیر سایه جمهوری اسلامی دهن روباهه رو می‌بست، ولی روباهه فقط دنبال دیدن برهنگی و خوانندگی و عملگی زنان و قاطی شدن بی دلیل اونها تو جمع مرداست. من که ندیدم اینها هیچ وقت بگن چرا زنان معلم و دانشمند و پزشک و … بیشتری تربیت نکردین. هدف که کمک به پرنده نیست. هدف دزدیدن پنیره. کاش لااقل بچه مذهبی‌های جمهوری اسلامی این رو بیشتر می‌فهمیدن کاش می‌فهمیدن که استفاده نمایشی از زنان تو رسانه ، چه رسانه صداوسیما چه رسانه هیات و غیره همون دهن بازکردن واسه نشون دادن صدای زیباست. ولی متاسفانه مخصوصا بعد از حرکت‌های غربی منسوب به زنان این طور به نمایش گذاشتن‌ها بیشتر و بیشتر شده حتی از سمت عزیزانی که برای خیلی‌ها الگو محسوب میشن و رد شدن اون‌ها از خطوط خاکستری باعث میشه خیلی‌های دیگه از خطوط قرمز رد بشن…»

این حرف‌ها را کسی نوشته که از فرهنگ منحط آمریکا بیرون زده و با حقه‌های استعماری کشورش آشنا است. کسی‌که خوب نسبت به چم و خم رسانه آگاهی دارد. کسی‌که اسلام را تحقیقی پذیرفته و اصول دینش تقلیدی نیست و مطمئنا نسبت به حکمت فروع دینی که آگاهانه اصولش را پذیرفته ایمان دارد. تک تک کلمات این متن حرف‌های در گلومانده‌ی من است، که گاهی گفتم و گاهی گذشتم. متأسفانه بعد از اغتشاشات سال گذشته یک عده برای رفع اتهام ضد زن بودن جمهوری اسلامی با گذاشتن زن جلوی ویترین، در زمینی بازی کردند که طول و عرضش را دشمن وجب کرده بود.  اینقدر از مرزهای شرعی عقب رفتند که برای بیشتر دیده شدن زنان و دختران ایرانی لباس‌های رنگین به تنشان کردند و نمایششان دادند و زن شد زینت المجالس مردان. بعدتر زن و مرد نشستند و برای این هنرنمایی کف زدند و احسنت و باریکلا به نافش بستند. از همین جا بود که به وفور شاهد رونمایی از گروه‌های سرود مختلط با آهنگ‌های به شدت شاد بودیم و هستیم. اینقدر این آش شور شد تا جایی که پای این دست سرودها به برنامه‌های مذهبی به اسم شاد کردن مردم باز شد. کاش باور می‌کردیم که زن نه ابزاری برای شاد کردن است و نه بالا بردن مخاطب.

 چی کسی قرار است پاسخ این ذائقه‌سازی‌های غلط را بدهد که زن را تبدیل به «شاهد بازاری» کرده است. دخترانی که از مستوری فراری‌اند و پسرانی که ملاک ازدواجشان، شباهت همسر آینده‌شان به فلان مجری و بهمان بلاگر. این تغییر ذائقه‌‌ها یکی از نتایج همین ظهور و بروز بیش از حد زنان و دختران و جلوه‌گری‌هایی است که حالا دامنه‌اش به حوزه‌ی برنامه سازی‌های نهادهای مذهبی و انقلابی هم کشیده و سیاست‌های غلط فرهنگی که سرودخوان بودن زنان را ارزش گذاری می‌کند. آیا اینها همه دور خوردن و انفعال دربرابر غرب نیست؟ مگر ما در مسئله‌ی زن طلبکار نبودیم؟! چرا راهتان را از راه ولی جامعه جدا کرده‌اید؟!

ممکن است شما هم این جمله‌ی نادر ابراهیمی را خوانده باشید: «دختر سیاسی، بهتر از پسر سیاسی است. مردان، انگار که برای حضور در معرکه‌ سیاست به دنیا می‌آیند؛ اما زنان، بر این میدان منت می‌گذارند که پا در آن می‌نهند. هر جا زنی هست که به خاطر عدالت می‌جنگد، آنجا عطری پیچیده است شیرین و شورانگیز و بهشتی. ما بدون زنان خوب، مردان کوچکیم.» جمله‌ا‌ی که در نگاه اول جمله‌ای کاملا درست و درجور توجه است. اما این جمله برخواسته از یک پیش فرض نادرست است؛ پیش فرضی که میدان سیاست را میدانی مردانه می‌داند و اگر زنی پای در این میدان می‌گذارد، منت گذارده و گویی بر خلاف طبیعتش رفتار کرده است. همین پیش فرض بوده که زنان را از میدان سیاست دور نگه داشته و در تلاش است دور نگه دارد. کافی است یک بار گذرتان به مدارس دخترانه بیافتد و پای صحبت‌های دختران نوجوان بنشینید و آنها به شما اعتماد کرده و فضا را برای گفتگو مهیا ببینند.

هنوز مدت زیادی از باز شدن باب گفتگو نگذشته که متوجه خواهید شد ذهن بخش زیادی از آنها تبدیل به انباشت اخبار و تحلیل‌های امثال شبکه‌های معاند شده است. چنان با اعتماد به نفس بر اساس داده‌های این رسانه‌ها تحلیل می‌کنند که ذره‌ای نسبت به آنچه می‌گویند تردید به خود راه نمی‌دهند. فعالیت‌های بی وقفه‌ی این شبکه‌ها توانسته پهلوی را تا حدی تطهیر کند که حتی برخی از این دختران در برابر پذیرفتن داده‌های علمی جهانی نیز مقاومت می‌کنند. این ذهنیت به گونه‌ای معکوس در رابطه با جمهوری اسلامی شکل گرفته و خشم و نفرت نسبت به نظام و مسوولان را در دل آنها کاشته است. 

همین گزاره اثبات می‌کند که دختران سیاسی‌اند و دشمن خوب توانسته با روایت نادرست  سیاسی از این ظرفیت نیرومند بهره‌برداری کند. دلیل دیگر بر این مدعی کلام وحی است. فرمان خداوند به پیامبر در خصوص بیعت ایشان با زنان، حاکی از ترغیب ایشان به توجه به مسائل سیاسی اجتماعی و حضور درمناسبات اجتماعی است. آنجایی که خداوند در آیه 12 سوره ممتحنه خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید: «یا أَیهَا النَّبِی إِذَا جَاءک الْمُوْمِنَاتُ یا أَیهَا النَّبِی إِذَا جَاءک الْمُوْمِنَاتُ یبَایعْنَک عَلَی أَن لَّا یشْرِکنَ بِاللَّهِ شَیئًا وَلَا یسْرِقْنَ وَلَا یزْنِینَ وَلَا یقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا یأْتِینَ بِبُهْتَانٍ یفْتَرِینَهُ بَینَ أَیدِیهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا یعْصِینَک فِی مَعْرُوفٍ فَبَایعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» علامه طباطبایی در تفسیر این آیه معتقد است که اگرچه برخی از این شرایط بین زن و مرد مشترک است اما برخی دیگر ارتباطش با زنان بیشتر است مانند: سرقت نکردن از شوهران، زنا نکردن، سقط جنین نکردن، نسبت ندادن فرزند دیگری به همسر و عدم سرپیچی در امور معروف. نکته‌ی ظریفی که علامه در رابطه با عبارت «لا یعصینک فی معروف» ذکر می‌کنند این نکته است: « در اين جمله فرموده تو را معصيت نكنند، و نفرموده خدا را معصيت نكنند…..اين بدان جهت بوده كه بفهماند آنچه رسول خدا (ص) در مجتمع اسلامى سنت و مرسوم مى‏كند، براى جامعه‏ اسلامى عملى معروف و پسنديده مى‏شود، و مخالفت با آن در حقيقت تخلف از سنت اجتماعى و بى‏اعتبار كردن آن است.»

همین نکته قوام‌بخش اهمیت مشارکت سیاسی زنان در جامعه است. بنابراین زنانی می‌توانند به درستی از ولی جامعه تبعیت کنند که آگاه به مسائل روز و تحلیل‌گر در عرصه‌ی سیاست باشند. اگر بخواهیم فرازهای این آیه را طبق شرایط روز جامعه تحلیل کنیم در خواهیم یافت تمام تعهداتی که خداوند در این آیه از زنان خواسته، جنبش زن زندگی آزادی و مکتب فمنیسم تلاش دارد زنان را بر خلاف آن راهبری کند. بنابراین زنگ هشداری که در وهله‌ی اول خانواده و بعد نظام آموزش و پرورش و معاونت امور زنان را باید به خط کند، توجه به تربیت سیاسی دختران از همان دوران نوجوانی است. دغدغه‌ای که سال‌ها پیش در کلام رهبر انقلاب نیز آمده است: «عملا تحلیل سیاسی در زنان ما ضعیف است و این را باید عمق داد. باید به آنها قدرت تحلیل داد.»

منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصرزنان

🌐 |@asrezanan_ir|

احتمالا صحبت‌های آقای شیخ طادی را شنیده‌اید. فارغ از مغالطه‌آمیز بودن این صحبت‌ها، باید دید ریشه‌ی چنین تفکراتی در کجاست؟ موج دوم فمنیسم زمانی به وقوع پیوست که دنیا شاهد حاکمیت آمریکا بر نظام جهانی سرمایه‌داری و بسط و گسترش سرمایه‌داری سازمان یافته بود. ویل دورانت در کتاب لذت فلسفه می‌نویسد: «کارخانه‌داران که به فکر سود بیشتر خود بودند و اخلاقیات برایشان بی‌اهمیت بود، زنان را که کارگران ارزان‌تری بودند بر مردان سرکش سنگین قیمت ترجیح می‌دادند و آنان را هنگام استفاده از دستگاه‌های خطرناک به استفاده از لباس‌های تنگ و کوتاه وادار می کردند. بدین ترتیب در جامعه صنعتی زن نیز صنعتی شد و مردانی که طالب حذف شرم و حیا بودند به بهانه آزادی زن و در واقع برای سوءاستفاده بیشتر از او، زنان را به عرصه فحشا کشاندند. این برهنگی اجباری زنان در کنار رواج فرهنگ مصرف‌گرایی، سرمایه‌داران را ترغیب کرد که از جذابیت‌های جسمی زنان بعنوان وسیله‌ی لذت و سرگرمی برای کسب سود بیشتر و تجارت‌ خود استفاده کنند.» اینگونه بود که زن به ابژه‌ای برای دامن زدن به مصرف بیشتر تبدیل شد.

چرایی ابژه شدن زن برای نظام سرمایه‌داری فارغ از جذابیت‌های تنانه‌ی زن را باید در دیدگاه فیلسوفان غربی به زن جستجو کرد که به صورت گسترده در سنت فلسفی غرب وجود دارد. فلسفه‌ای که اصالت را به جنس مرد داده و همواره زنان را به منزله‌ی موجود درجه دوم، فروتر و طفیلی قلمداد کرده و او را به مثابه حیوانی می‌داند که برای خدمت به مرد آفریده شده است. به عنوان مثال پولس در رساله‌ی خود به قرنتیان می‌گوید: «مرد به جهت زن آفریده نشده، بل‌که زن برای مرد.» از آکویناس فیلسوف مسیحی که معتقد بود مرد آغاز و سرانجام زن است، نیز این جمله نقل شده: «زن حیوانی است که نه استوار است نه ثابت قدم» با صنعتی شدن غرب و نیاز سرمایه‌داری به کارگر ارزان این نگاه با شعار حمایت از حقوق زن، او را به استخدام سرمایه‌سالاران درآورد. با بالا گرفتن کار رسانه و نیاز به تبلیغات بیشتر، زن تغییر کاربری داد و کالایی شد برای ترغیب مشتری. اما این‌بار جاذبه‌های جنسی زن در جامعه‌ای که با شتاب به سمت انقلاب جنسی پیش می‌رفت، ابزار پول‌سازی سرمایه‌داران شد. 

مکتب فمنیست که در چنین بستری و بر مبنای چنین فلسفه‌ای شکل گرفته بود به اسم دفاع از حقوق تا جایی پیش رفت که شعار آزادی جنسی سر داد و آزادی زنان برای هرگونه رابطه‌ی جنسی را از الزامات غلبه بر پدرسالاری دانست.(شولامیث فایراستون، فمنیست رادیکال آمریکایی) فمنیست مزورانه به زنان گفت هیچ‌گونه تفاوتی بین زنان و مردان وجود ندارد. بر مبنای چنین بینشی حجاب سمبل استبداد مذهبی شد و به صراحت اعلام گردید «ما فقط مخالف حجاب اجباری نیستیم، مخالف حجاب اسلامی هستیم.»(آذر ماجدی، سخنرانی در بنیاد آزادی و اندیشه بیان) به عبارتی درگفتمان فمنیستی آنچه اساسی‌ترین جهاد زنانه قلمداد می‌گردد، برداشتن حجاب است.( عصرا نومانی، روزنامه‌نگار هندی-آمریکایی).

اما امروزه چنین نگاهی به زن صدای اعتراض اندیشمندان غربی را نیز درآورده است و بر وجوب حیا و حجاب برای زنان صحه گذارده‌اند. وندی شلیت نویسنده‌ی آمریکایی در کتاب «بازگشت به عفاف» خود می‌نویسد: «در گذشته مردانی که به دنبال روابط جنسی راحت و دست یافتنی بودند، معمولا به سراغ زنان روسپی می‌رفتند، اما امروزه انتظار دارند که بتوانند با همه‌ی زنان همانند روسپیان رفتار نمایند، تنها تفاوت این است که هزینه‌ای هم نمی‌کنند.» سوزان اف. هاردینگ در نقد انقلاب جنسی می‌گوید: «انقلاب جنسی، زن‌ها را از قید عفت خلاص کرد ولی مفهوم قابل احترام بودن نادیده گرفته شد.» جودیت میل خبرنگار نیویورک تایمز در مقاله‌ی «زنان در آغوش اسلام، امنیتی تازه می‌یابند» با تأکید بر اینکه حضور زنان، به همراه حجاب در اجتماع سبب کاهش مزاحمت برای آنان می‌شود، آورده است: «پوشش حجاب، برای زن این امکان را فراهم ساخته که در شهرهای شلوغ بتواند به راحتی فعالیت کند و از مزاحمت مردان جوان در امان بماند. پیام غیرقابل تردید این لباس به اطرافیان این است که : این زن نجیب است، به او کار نداشته باشید.»

 مگی نویسنده‌ی مقاله‌ی «هنر عفت» نیز می‌نویسد: « به آسانی نمی‌توان کاری کرد که مردها به عقاید و ارزش‌های شما توجه کنند، اما اگر اجازه ندهید ظاهر شما را زیاد ببینند، مجبور می‌شوند توجه خود را به باطن شما معطوف کنند.» اینها تنها چندین نمونه از نظرات اندیشمندان و نویسندگان غربی در موج بازگشت به عفافی بود که در غرب شکل گرفته است. موجی که سبب شد تا در سال 2017 یک سوم بودجه‌ی فدرال برای برنامه‌های آموزش سلامت جنسی نوجوانان، به آموزش خویشتنداری اختصاص یابد و در سال 2021 به 100 میلیون دلار افزایش یابد.

🔻منتشر شده در پایگاه تحلیلی تخصصی عصرزنان

🌐 |@asrezanan_ir|